Badanie cytologiczne jest jednym z podstawowych badań w profilaktyce raka szyjki macicy. Umożliwia wykrycie wczesnych stanów nowotworowych oraz raka inwazyjnego szyjki macicy, a także ocenę efektów ich leczenia. Pozwala również zdiagnozować zmiany zapalne pochwy oraz dokonać oceny hormonalnej cyklu miesiączkowego. Badanie powinno być regularnie wykonywane przez wszystkie aktywne seksualnie kobiety, do trzydziestego roku życia zaleca się wykonywanie badania raz w roku, a w późniejszym czasie raz na trzy lata, – jeżeli wcześniejsze badania dawały prawidłowe wyniki. Badanie cytologiczne wykonywane jest na fotelu ginekologicznym. Lekarz zakłada pacjentce wziernik, aby uwidocznić część pochwową szyjki macicy. Następnie przy użyciu specjalnej szczoteczki pobiera niewielką ilość komórek znajdujących się w obrębie tarczy i kanału szyjki macicy. Pobrany materiał przekazywany jest do analizy mikroskopowej. Badanie jest nieinwazyjne.